Apartheid – świat tylko dla białych   

Historia uczy nas, że rasizm jest częścią ludzkiej natury, ale dopiero w połowie XIX wieku francuski polityk i filozof Joseph Arthur hrabia de Gobineau podjął oficjalnie próbę obalenia doktryny egalitaryzmu, czyli zasady mówiącej o całkowitej równości ludzi ze względu na przynależność do jednego gatunku (oczywiście we wszelkich możliwych aspektach - społecznym, ekonomicznym i politycznym), co było wyrazem jego zdecydowanego sprzeciwu wobec popularnej wówczas ideologii równości, zapoczątkowanej przez Wielką Rewolucję Francuską.

Tak więc to głównie dzięki niemu, a dokładniej jego pracy "Essej o nierówności ras ludzkich", narodziła się doktryna rasizmu, która głosiła, że rasy ludzkie wcale nie są sobie równe, a najbardziej wartościową z nich jest rasa biała (rasa aryjska). De Gobineau twierdził w swej pracy, że jej przedstawiciele nie powinni w żadnym wypadku wchodzić w relacje z przedstawicielami innych ras, gdyż grozić to może degeneracją ich rasy i upadkiem całej cywilizacji. Dziś chciałbym się jednak skupić na tym, czym był powstały na bazie tejże ideologii apartheid, który znalazł bardzo podatny grunt dla swego rozwoju w Republice Południowej Afryki.

Historia apartheidu sięga lat 30 XX wieku, ale pierwsze ustawy wprowadzono dopiero pod koniec lat 40. Apartheid był zatem totalitarną ideologią, opracowaną przez grupę uczonych z uniwersytetu w Stellenbosch, która głosiła konieczność osobnego rozwoju społeczności. Twarzą tejże ideologii i powstałego na jej bazie politycznego systemu, był polityk D.F. Malan, który w latach 1948 – 1952 pełnił funkcję premiera Związku Południowej Afryki, i za którego rządów, wprowadzono w tymże kraju wiele aktów prawnych tworzących i sankcjonujących politykę apartheidu. Politykę opartą na segregacji i dyskryminacji czarnych, kolorowych i Azjatów. Wstępnie ludzie zostali podzieleni na 3 kategorie: białych, czarnych i "kolorowych". Nieco później dodano jeszcze kategorię Azjatów, a z czasem utworzono tzw. „honorową rasę białą”, do której zaliczono Chińczyków, Japończyków i Koreańczyków. Brzmi to dla nas Europejczyków co najmniej zaskakująco, a był to tylko początek polityki apartheidu. Segregacja i dyskryminacja dotknęła bardzo wielu dziedzin życia. W systemie edukacji zniesiono obowiązek nauczania nie-białych. W gospodarce stworzono odrębne kategorie zawodowe, a w życiu publicznym wydzielono strefy tylko dla białych ludzi podobnie jak miało to miejsce w nazistowskich Niemczech. W RPA tylko biali mieli prawo głosu. Zakazano kontaktów międzyrasowych. Za związki czy intymne zbliżenia z osobą czarnoskórą bądź kolorową biali byli surowo karani. Mówiąc w skrócie - zabrano ludziom prawa w imię totalitarnej ideologii głoszącej konieczność osobnego rozwoju społeczności różnych ras i podzielono ich na lepszych i gorszych, a wyznacznikiem miał być ich kolor skóry. System apartheidu został wzmocniony przez serię praw z lat 50. XX wieku, m.in. bardzo kontrowersyjnej Ustawy o Zbiorowej Przestrzeni, której skutkiem były wysiedlenia czarnych i kolorowych mieszkańców RPA (z dystryktu 6. w Kapsztadzie zostało wysiedlonych około 60 tysięcy czarnoskórych i kolorowych mieszkańców), czy też tzw. Ustaw o Ziemi, które zabraniały poszczególnym rasom przebywania w określonych strefach. Warto także wiedzieć, że wszystkie osoby nie należące do rasy białej, które pracowały w tych strefach, musiały nosić zawsze ze sobą specjalne książeczki, podbijane co miesiąc przez pracodawcę, gdyż tylko one upoważniały je do pobytu na danym obszarze miejskim. Wprowadzenie segregacji w instytucjach publicznych: kinach, restauracjach, transporcie publicznym, podsunęło rządzącym kolejny pomysł wydzielenia specjalnych regionów dla ludzi o innym kolorze skóry, które nazywano bantustanami. Były to sytuacja podobna do tej, jakiej doświadczyli rdzenni mieszkańcy Ameryki. Świat od razu nazwał te rezerwaty afrykańskimi gettami.

Apartheid był wielokrotnie potępiany przez społeczność międzynarodową, co znalazło odbicie w wielu rezolucjach ONZ. W 1966 został uznany, wraz z innymi formami dyskryminacji rasowej, za zbrodnię przeciwko ludzkości, a w 1973 objęty konwencją w sprawie karania zbrodni apartheidu.

W kolejnych latach władze RPA rozpoczęły modyfikację polityki apartheidu, odchodząc powoli od początkowych założeń, które miały swe podłoże w doktrynie Kalwinizmu. w 1976 rozpoczął się nawet stopniowy proces likwidacji segregacji i dyskryminacji rasowej. Nie oznaczało to jednak likwidacji całego totalitarnego systemu. W zasadzie to dopiero prezydentura Frederika De Klerka, w latach 1989-1994, przyspieszyła upadek tego systemu i zastąpienie go systemem parlamentarnej demokracji, respektującym prawa wszystkich grup rasowych zamieszkujących teren tego państwa. W 1991 udało się uchylić ostatnie fundamentalne ustawy apartheidu, a w 1994 roku w pierwszych powszechnych wyborach parlamentarnych wyłoniono koalicyjny rząd, w skład którego weszli po raz pierwszy w historii RPA przedstawiciele zarówno białych jak i rdzennych Afrykanów.

Do upadku tego totalitarnego systemu w RPA przyczyniły się nie tylko dyplomatyczne działania wielu państw, których konsekwencją były również narzucane temu krajowi przeróżne utrudnienia handlowe (embarga). To również zasługa jednostek, takich jak choćby Nelson Mandela - pierwszy czarnoskóry prezydent RPA, który stał się międzynarodowym symbolem walki z apartheidem. Za liczne próby obalenia systemu i rządu został skazany w roku 1962 na dożywotnie więzienie. Świat jednak o nim nie zapomniał. W 1990 roku prezydent RPA, F. De Klerk, ułaskawił go i wraz z nim zaczął "demontować" apartheid. 18 marca 1992 roku w ogólnokrajowym referendum mieszkańcy RPA opowiedzieli się za likwidacją apartheidu, co uważa się dziś za oficjalną datę zakończenia 44 lat totalitaryzmu w tym kraju. Nelson Mandela mniej więcej rok po zwolnieniu z więzienia przejął kierownictwo w Afrykańskim Kongresie Narodowym. Działalność ugrupowaniu, wspierana przez prezydenta kraju, doprowadziła w konsekwencji do zorganizowania i przeprowadzenia pierwszych powszechnych i wolnych wyborów (27 kwietnia 1994). Dla ugrupowanie Mandeli wybory okazały się ogromnym sukcesem, gdyż udało mu się zdobyć zdecydowaną większość mandatów w nowym parlamencie, a ów nowy parlament wybrał go z kolei w maju 1994 na stanowisko prezydenta RPA. Warto podkreślić, że urząd ten pełnił przez 5 lat, będąc pierwszym czarnoskórym prezydentem w historii tego kraju. Jego walka z apartheidem i pokojowe odejście od tego systemu, przysporzyło mu zwolenników na całym świecie. Nie powinno więc nikogo z nas dziwić, że za swoją walkę z apartheidem i działanie na rzecz wszystkich obywateli swojego kraju, wspólnie z Frederikiem de Klerkiem otrzymał w 1993 roku Pokojową Nagrodę Nobla.

Grafika:

• www.historycy.org
• www.greelane.com
• sport.tvp.pl
• pl.dreamstime.com
• see.news