Kontrowersyjny rap   

Gdy przed trzema laty (dokładnie 11 grudnia 2019 roku) Mata wydał utwór „Patointeligencja”, w mediach oraz na portalach społecznościowych zawrzało. Wielu mówiło tylko o tym. Pojawiło się także wiele bardzo krytycznych wypowiedzi na temat tego utworu, którego tekst faktycznie był bardzo mocny, a miejscami chyba aż nazbyt dosłowny.

W mojej głowie już wtedy pojawiło się kilka pytań. Dlaczego raperzy zabiegają o to, by już­ samym swoim wyglądem wzbudzać kontrowersje? Dlaczego czynią tak wiele, by sprawiać wrażenie groźnych, a nawet antypatycznych (szczególnie dla starszego pokolenia)? Dlaczego ich utwory muszą być w warstwie tekstowej tak wulgarne? Wszak nie oni pierwsi w historii muzyki buntują się przeciw otaczającemu ich światu, dając wyraźnie do zrozumienia, że nie aprobują zastanej rzeczywistości. W sumie to chyba jednak bardziej jest protest niż bunt, bo ogranicza się jedynie do werbalizowanie określonego stanu rzeczy.

Wygląd. Wielu z nich szczyci się swoimi tatuażami, z których te najistotniejsze znajdziemy na najbardziej odkrytych częściach ciała. Nie zamierzam jednak zagłębiać się w ten temat i rozważać, dlaczego dany raper ma wytatuowany akurat taki a nie inny symbol i to w takim a nie innym miejscu swego ciała. Jeśli spojrzymy na sprawę historycznie, to zauważymy, że w minionych wiekach tatuaże miały spełniać określone funkcje i raczej nikt nie robił sobie ich wtedy po to, by atrakcyjniej wyglądać. Generalnie miały one wyróżniać noszących je ludzi, podkreślać ich pozycję społeczną, informować o szczególnych zasługach w boju lub boskie pochodzenie. Tatuaże w starożytności spełniały też rolę amuletów, chroniących przed złem lub sugerowały oddanie się danej osoby pod opiekę konkretnym bóstwom. Później zaczęto tatuować przestępców i niewolników, co miało ułatwiać ich rozpoznanie i identyfikację. W późniejszych wiekach pojawiło się dopiero tatuowanie ozdobne. To jednak dawne dzieje. W ostatnich dekadach tatuowanie zaczęło przeżywać renesans, a zaczęły je masowo stosować różne grupy społeczne (np. subkultury) i przestępcze. Wszyscy ci ludzie chcieli odróżnić się od reszty społeczeństwa, a tatuaże miały być ich formą protestu i znakiem przynależności do określonej wspólnoty. Rap, sam w sobie również wyrósł z protestu, dlatego nie powinno nas dziwić, że jego wykonawcy próbują również wizualnie wyrazić swój sprzeciw wobec zasad panujących w otaczającym ich świecie, z którymi się nie zgadzają.

30 marca 2021 roku w serwisie YouTubie pojawił się utwór „Bandyta”, którego twórcą jest Sobel. Numer ten, pochodzący z albumu „Pułapka na motyle”, rozpoczyna taki oto refren:

„Bandyta dziary na pół ryja bo kurwa je lubię a co
Żaden ze mnie bandyta pierwsze słyszę
Krzyczy pani babcia gdy wychodzę na ulicę
Krzyczy pani babcia o nie
Bandyta dziary na pół ryja bo kurwa je lubię a co
Żaden ze mnie bandyta pierwsze słyszę
Chcę pomóc pani babci przejść przez jebaną ulicę
Chcę pomóc pani babci”

Jeśli zgodzimy się z tym, że rap to jest jednak rodzaj poezji, możemy powiedzieć, że podmiot liryczny próbuje w tym tekście przekazać odbiorcy własną wizję świata jak i przekonać go, że ten jego niebanalny, kontrowersyjny wygląd wcale nie musi być oznaką patologii ani niczego złego. To fakt, że styl nie rzuca na kolana, a ilość wulgaryzmów może zniesmaczać, ale to są tylko środki, które mają przykuć uwagę i wzmocnić siłę wyrazu. Wspominana w tekście „pani babcia” jest tu symbolem osoby, która ze wspomnianych już przeze mnie powyżej powodów, obawia się jednak osób wytatuowanych. Podmiot liryczny tatuaże posiada, ale przekonuje, że mimo to nie jest wcale złym człowiekiem i nie zamierza również robić niczego złego.

Wspomniany już przeze mnie na początku Mata jest nie mniej dobrym przykładem budzenia kontrowersji. Jego utwory w większości przepełnione są wulgaryzmami, a ich tematyka jest często dyskusyjna. Warto jednak zauważyć, że nie wszystkie, ponieważ niektóre z nich, jak choćby „Kiss cam” czy „Szafir” grane są nawet w popularnych rozgłośniach radiowych. Ta część jego twórczości nie budzi z pewnością kontrowersji w pokoleniu naszych rodziców, ale „Patoreakcja”, a ostatnio „JESTEM POJ384NY” kompletnie już nie wpisują się w stylistykę, do której jest to pokolenie przyzwyczajone. O tym pierwszym numerze wspomniałam. Swego czasu dyskusja fanów rapu na jego temat była bardzo gorąca. Bez wątpienia niesie on w sobie mocny przekaz, ale tekst podany jest tak, że osoba dorosła również jest w stanie go odebrać i to bez problemu. Inaczej rzecz ma się z drugim tekstem, który adresowany jest zdecydowanie do młodych ludzi.

W rapie bywa często tak, że dostrzegalna na pierwszy rzut oka wulgarność języka, jest tylko środkiem wyrazu artystycznego, który ma za zadania wzmocnić przekaz. „Patointeligencja” jest tego doskonałym przykładem. „Znaki zapytania” równie kontrowersyjnego i popularnego Quebonafide również mają dzięki temu mocny i jednoznaczny przekaz. W obu tych utworach każdy znajdzie coś, ale już na pewno nie każdy to samo. Nie można również słuchać tekstów z tego gatunku powierzchownie, bo wtedy rzeczywiście można dojść do wniosku, że tak duże nagromadzenie wulgaryzmów jest w nich po prostu niepotrzebne.

My, młodzi ludzie, mamy na razie bardzo mały bagaż doświadczeń i z pewnością wielu spraw jeszcze nie rozumiemy. Nie znaczy to jednak, że nie rozumiemy, o czym rapują wspomniani raperzy. Żyjemy co prawda w zupełnie innym świecie niż wcześniejsze pokolenia i mamy też inne od nich problemy, ale nasz bagaż doświadczeń sprawia, że to, o czym rapują, jest nam po prostu bliskie. Gdy Tonciu rapuje o uzależnieniu, to dla kogoś, kto zna temat i utożsamia się z podmiotem lirycznym, jest przekonujący, ale już dla tych, którzy tego nie doświadczyli może być to co najwyżej ciekawe. Nie inaczej rzecz się ma ze Słoniem. Wielu ludzi uważa, że jego teksty są obrzydliwe. Powierzchownie patrząc można by się z tą opinią zgodzić, ale nie tylko ja widzę w nich chyba ukryty przekaz a nawet morał.

Każdy numer, nawet jeśli w warstwie tekstowej wydaje się aż nazbyt wulgarny, niesie ważny przekaz. Niedowiarkom polecam utożsamienie się z podmiotem lirycznym, bo w rapie jest jak w poezji, czy szerzej patrząc w sztuce. Jeśli czegoś nie rozumiemy, to z automatu nam się to nie podoba.

Grafika:

• static.polityka.pl
• glamrap.pl
• images.genius.com
• goingapp.pl
• www.tekstowo.pl