Pochylając się nad Tuwimem   

Jest już grudzień roku 2013. Ten właśnie rok poświęcony został wielkiemu polskiemu poecie – Julianowi Tuwimowi. Obchodziliśmy już setną rocznicę jego debiutu poetyckiego, a 27 XII będziemy obchodzić 60. rocznicę jego śmierci. Na naukę nigdy nie jest za późno, więc i ja spróbuje powiedzieć dwa słowa o Tuwimie.

Jestem pewien, że wśród czytelników „Lessera” nie ma takiej osoby, która nie przeczytałby kiedyś przynajmniej jednego wiersza pana Juliana. Na pytanie: „Kim był Julian Tuwim?” większość z nas odpowie z pewnością, że był autorem wielu wspaniałych, błyskotliwych i wesołych wierszy dla dzieci. Bowiem w każdym niemal domu znajduje się książka z tymi wierszami, a ich wpadające w ucho rymy i dowcipne puenty, przywracały większości z nas wielokrotnie dobry humor i wesoły nastrój. Na tych wierszykach wychowywały się – i nadal wychowują – całe pokolenia dzieciaków, które proszą rodziców, by wieczorem poczytali im bajki. Jednak ci, którzy interesują się tą postacią, wiedzą, że Tuwim, to nie tylko dziecięcy wierszokleta, ale bardzo głęboka i skomplikowana osobowość.

Julian Tuwim był człowiekiem niezwykle oczytanym i błyskotliwym Będąc dzieckiem, stworzył nawet na swoje potrzeby własny język. Miał jednak problemy w szkole (oblał matematykę w szóstej klasie) i nigdy nie ukończył studiów wyższych. Bardzo szybko, bo w zasadzie tuż po debiucie, który miał miejsce w 1913 roku, osiągnął sławę i został uznany za najwybitniejszego poetę dwudziestolecia międzywojennego. W swoich utworach podejmował problemy dotykające każdego człowieka, a niejednokrotnie czynił to w sposób prowokatorski, narażając się na krytykę zarówno ze strony bliskich osób czy przyjaciół jak i przeciwników.

Przekleństwem Tuwima – jego zdaniem – była wielka plama na lewym policzku. Rzadko na zdjęciach widać tę czarną mysz, bo poeta tak ustawiał się do fotografii, by swego znamienia nie eksponować. W dzieciństwie często słyszał z ust matki, że jego znamię jest szatańskim znakiem i bardzo to przeżywał. Być może była to jedną z przyczyn jego zaburzeń nerwowych, których skutkiem była agorafobia, czyli lęk przed otwartą przestrzenią, niezwykle utrudniający mu życie i funkcjonowanie w społeczeństwie.

Pochodził z rodziny żydowskiej, ale nie był wychowywany w tradycji i religii hebrajskiej. Wielu miało mu za złe, że z wyboru i przekonania był Polakiem. Posługiwał się językiem polskim i w tym właśnie języku tworzył, także te wiersze, które pokazują jego poglądy religijne.

Wiara to bardzo intymny aspekt życia człowieka. Żyjąc w religii przekazanej nam przez rodziców, dziadków, nie zawsze zastanawiamy się nad istotą tej wiary. Tuwim musiał jednak się nad tym zastanawiać, ponieważ jego przodkowie wyznawali starotestamentowego Boga i nie akceptowali Chrystusa. W niektórych wierszach poeta pokazuje nam swoje poszukiwania, wątpliwości, a nawet nadzieje związane z wiarą. Powszechnie znany jest wiersz „Chrystusie”, w którym podmiot liryczny w sposób bezpośredni zwraca się do Syna Bożego, obiecując mu: „Jeszcze się kiedyś rozsmucę, jeszcze do Ciebie powrócę, Chrystusie, jeszcze tak strasznie zapłaczę, że przez łzy Ciebie zobaczę, Chrystusie.” To wyznanie świadczy o tym, że Tuwim był poszukującym człowiekiem i skłaniał się także do oficjalnego przyjęcia katolicyzmu. Pogrzeb miał jednak świecki. Roman Brandstaetter – poeta katolicki, również pochodzenia żydowskiego – wspominał, że na kilka dni przed śmiercią Tuwima rozmawiał z nim i ten zadał mu pytanie, czy naprawdę wierzy w Chrystusa, co sugerowałoby, że Tuwim do samego końca poszukiwał właściwej drogi. Pisze o tym Piotr Matywiecki w książce „Twarz Tuwima”, którą serdecznie polecam do czytania na długie, zimowe wieczory.

Ciekawostką jest także to, że w Polsce Ludowej Tuwim był przez komunistów hołubiony. Został okrzyknięty przez nich poetą państwowym, co wiązało się z różnymi profitami, takimi jak nowe mieszkanie czy stała pensja z racji funkcji kierownika artystycznego Teatru Nowego. Z jego zdaniem liczył się nawet Bierut, o czym świadczy historia Jerzego Kozarzewskiego, poety, skazanego na dwukrotną karę śmierci za poglądy polityczne sprzeczne z ideologią komunistyczną. Żona Kozarzewskiego udała się do Tuwima z prośbą o protekcję, a ten nie odmówił. Wystosował do Bieruta list z prośbą o ułaskawienie dla swego kolegi po piórze, a w uzasadnieniu podał, iż Kozarzewski w czasie okupacji pomagał jego matce – Żydówce. Kozarzewski rzeczywiści pomagał Żydom, ale z matką Tuwima nie miał nic wspólnego. Prezydent zastosował prawo łaski i Kozarzewski po 10 latach więzienia wyszedł na wolność i osiadł w Nysie.

Obchody Roku Tuwima stały się okazją do odkurzenia bardzo ciekawej postaci nietuzinkowego polskiego poety, człowieka poszukującego swego miejsca na świecie, realizującego swe cele i marzenia, niejednokrotnie błądzącego i zagubionego. Niejeden z nas mógłby, poznając tę osobowość, zastanowić się, czy wie tak naprawdę, jaki jest sens jego życia, do czego dąży, w co wierzy, jaki jest. Każda okazja bowiem jest dobra, by poznawać samego siebie.

Grafiki:

• https://static.najlepszyprezent.pl/...
• http://upload.wikimedia.org/...