Tarnowscy na Dzikowie
Każdy tarnobrzeżanin doskonale wie, gdzie znajduje się Pałac Tarnowskich w Dzikowie, a część zna nawet, co prawda tylko pobieżnie, ale jednak, jego niezwykłą historię. Słyszałem jednak, że niektórzy mieszkańcy uważają, że nazwa naszego miasta wzięła się od tarniny, która tak gęsto porasta brzeg płynącej nieopodal Wisły, co jest absolutną bzdurę, bo nazwę miasta jak nic zawdzięczamy właśnie temu magnackiemu rodowi. Ostatnio przekonałem się, że przeciętny tarnobrzeżanin nie za wiele wie o związkach rodu Tarnowskich tak z samym miastem jak i okolicznym terenem. Większość wie, że z rodem tym związany jest pałac. Niektórzy coś tam słyszeli o urnie z prochami Pawła czy Juliusza Tarnowskiego, które nie tak dawno umieszczono w krypcie rodowej w kościele oo. Dominikanów. I to chyba wszystko. Postanowiłem więc pomóc tym mniej zorientowanym i przygotowałem taką skróconą historię powiązań Tarnowskich z naszym miastem.
Nie wiele wiadomo o historii tych ziem, zanim nie pojawili się tu Tarnowscy. W najstarszych zapiskach historycznych pojawia się tylko nazwa wielkiej wioski Miechocin, choć czytałem, że historia osadnictwo na tych terenach wcale nie jest taka uboga (pierwsze odkryte w trakcie wykopalisk archeologicznych ślady pochodzą ze schyłkowego paleolitu i wskazują, że już w tym okresie zapuszczały się na te tereny grupy koczownicze łowców mamutów). Przyjmuje się jednak, że początki osadnictwa na tym terenie miały miejsce w VII wieku, ale Tarnowscy zainteresowali się tym miejsce dopiero w wieku XIV, gdy Rafał z Tarnowa, syn protoplasty rodu, ożenił się z dziedziczką Wielowsi Dzierżką i sprowadził się w te strony. W kolejnych latach Tarnowscy rozbudowywali swoje włości na tym terenie (głownie w drodze zakupów), aż w XVI wieku Jan Spytek Tarnowski odkupił od Andrzeja z Ossolina Borów oraz Dzików, wraz z istniejącym tu zamkiem, a rodzina Tarnowskich podjęła starania u króla Zygmunta III Wazy o uzyskanie pozwolenie na założeni „nowego Tarnowa” na terenie Dzikowa. Przywilej fundacyjny otrzymali w 1593 roku, a miasto nazwali Tarnobrzegiem, choć wcześniej miejsce to próbowano nazywać inaczej (nazwy te się jednak nie przyjęły). Co ciekawe historia zamku jest na dobrą sprawę nieznana. Podobno postawiono go w czasach Kazimierza Wielkiego nad brzegiem Wisły, skąd strażnicy mieli strzec przepraw i spławu rzecznego. Nie wiemy ani kto, ani kiedy, ani w oparciu o czyj plan go zbudował. Z badań prowadzonych przez archeologów wiemy tylko tyle, 
że była to pierwotnie kamienno - ceglana wieża obronna z drewnianymi zabudowaniami wokół i fortyfikacjami typu palisadowego. W niczym więc nie przypominał ów obiektu tego, jaki dziś możemy oglądać.
Dzisiejsze oblicze pałacu, bo teraz tak należałoby już mówić o tym obiekcie, to zasługa rodu Tarnowskich, których był rezydencją i to wielokrotnie rozbudowywaną i przebudowywaną. Oczywiście rozbudowę ówczesnego zamku rozpoczął ten, który go kupił, czyli Jan Spytek Tarnowski (za jego czasów dobudowano do wspomnianej wieży obronnej dwa skrzydła, a całość otoczono umocnieniami typu bastionowego). W drugiej połowie XVII wieku zamek został poddany poważniejszej modernizacji pod względem umocnień, zgodnej z ówczesną wiedzą w zakresie prowadzenia działań zbrojnych, a potem przebudowany na rezydencję pałacową w stylu neogotyckim (w kolejnych latach był jeszcze wielokrotnie odnawiany i przebudowywany).
Niezwykli byli także mieszkańcy pałacu i ich goście (np. rotmistrz Michał Tarnowski, który uczestniczył w walkach ze Szwedami pod Toruniem, czy Juliusz Tarnowski, który brał udział w powstaniu styczniowym). Rola rodu Tarnowskich na przestrzeni całej historii Pałacu była więc nie do przecenienia. Warto także w tym miejscu przypomnieć, że członkowie rodu brali aktywny udział w najważniejszych w tamtym czasie wydarzeniach i byli w szalenie bliskich relacjach z kolejnymi władcami Rzeczypospolitej. W okresie rozbiorów Tarnowscy byli w opozycji do zaborców, 
opowiadając się jednoznacznie za starym porządkiem. Mimo to udało się im utrzymać swe włości, choć przedstawiciele ich rodu brali udział w akcjach zbrojnych.
W XX wiek ród Tarnowskich wprowadził Zdzisław, a po odzyskaniu niepodległości przez nasz kraj jego syn Artur walczył w wojnie Polsko-Bolszewickiej. To właśnie on po śmierci swojego ojca w 1937 przejął po nim majątek, stając się jednocześnie ostatnim właścicielem pałacu przed drugą wojną światową. W dniu jej wybuchu, podobnie jak przed dwudziestu laty, znów zaciągnął się na ochotnika do wojska i brał udział w wojnie obronnej. Po klęsce przedostał się na Zachód, a po wylądowaniu aliantów w Normandii, dołączył do pierwszej dywizji pancernej generała Stanisława Maczka, w której pełnił funkcję dowódcy jednego z czołgów. Po zakończeniu walk pozostał na emigracji, a resztę życia spędził w Kanadzie, co nie przeszkodziło mu podtrzymywać regularnych kontaktów z ze swoim miastem. Zmarł w grudniu 1984 roku, będąc ostatnim właścicielem Pałacu Dzikowskiego i wszystkich włości rodu na tym terenie.
Po wojnie obiekty opuszczone przez Tarnowskich zaczęły niszczeć, by z czasem obrócić się w prawdziwą ruinę. Wspomnę tu tylko o folwarku w Sobowie, który w czasach PRL-u został najpierw przekształcony w PGR, by po rozwiązaniu PGR-ów popaść w ruinę. Taki los spotkał zdecydowaną większość obiektów ufundowanych bądź też zbudowanych przez setki lat przez Tarnowskich. Pozytywnym wyjątkiem w gronie tych obiektów są dziś chyba tylko kościół i klasztor oo. Dominikanów ufundowany w XVII wieku przez Jana Stanisława, kościół pw. św. Marii Magdaleny w Miechocinie, 
ufundowany przez Jana Jacka i jego brata Rafała, publiczny szpital ufundowany w 1864 roku przez Zofię z Zamoyskich Tarnowską, który to po 20 latach rozbudował jej syn Zdzisław, nadając mu imię swej ukochanej matki, spichlerz na Dzikowie, w którym mieści się dziś Muzeum Polskiego Przemysłu Siarkowego, oraz dworzec kolejowy ufundowany w 1913 roku, który dni chwały ma już jednak za sobą. Pozostałe ich budowle zostały zapomniane i od lat niszczeją.
Na szczęście tak okrutny los nie dotknął Pałacu, który po opuszczeniu go przez Technikum Rolnicze, został w XXI wieku gruntownie odrestaurowany i pełni obecnie funkcję Muzeum Historycznego Miasta, w którym zgromadzono wiele dóbr kultury, których właścicielami byli członkowie tego magnackiego rodu. O innych obiektach w mieście i okolicach, w tym tych wchodzących w skład zespołu pałacowego (mam tu na myśli stajnię, wozownię, kuchnię czy park), nawet nie chcę wspominać, bo ich dzisiejszy wygląd woła po prostu o pomstę do nieba.
Grafika:
Komentarze [0]
Jeszcze nikt nie skomentował. Chcesz być pierwszy?
