Keine Grenzen?   

Ania. Imię, które od kilkunastu dni jest na ustach całej Polski. Imię ładnej, skromnej i cichej 14-latki, której odebrano człowieczeństwo – moralne i fizyczne. Kilkanaście dni po gdańskiej tragedii, znając opinię publiczną, a także szereg decyzji jakie podjął minister Giertych w celu przeciwdziałania kolejnym dramatom, możemy zobaczyć, jakie skutki wywołało samobójstwo Ani w świadomości Polaków, szczególnie tych młodych.

Wszyscy wiemy, co wydarzyło się w gimnazjalnej klasie (co najmniej jakbyśmy tam byli i wszystko widzieli na własne oczy), znamy oprawców dziewczyny i niekompetencję grona pedagogicznego. Wiemy również, jak niemożliwy do opisania był czyn „kolegów” Ani i jak był on dla niej hańbiący. Że to, co zrobili, jest chore i niewyobrażalnie okrutne – to też. Nie mówmy więc o tym, co przeczytaliśmy, co usłyszeliśmy. Nie próbujmy stawiać się na miejscu Ani i nie zastanawiajmy się nad moralnym zepsuciem niepokornych gimnazjalistów odbywających (pewnie zbyt małą) karę za swoją zabawę. Spróbujmy tylko uświadomić sobie ile takich gdańskich gimnazjów jest jeszcze w naszych szkołach, ile jest jeszcze takich Ań, których kosztem zabawiają się ich koledzy i jak po tej tragedii zachowują się nasi rówieśnicy.

Po sobotnim dramacie, jaki przeżyli rodzice, szkoła i właściwie cała Polska (choć tylko pośrednio), w prasie zaczęły nagminnie pojawiać się notatki o kolejnych samobójstwach gimnazjalistów, terroryzowaniu „słabszych” uczniów (głównie dziewcząt) przez „silnych”, rozpowszechnianiu przez chłopców zdjęć pornograficznych i erotycznych filmików (przeważnie ze swoimi szkolnymi koleżankami w rolach głównych) i wielu innych krzywdach, jakie wyrządzają sobie wzajemnie nastolatki, z informacją na końcu tekstu, że trwa postępowanie sprawdzające, czy dana sprawa ma związek z sytuacją młodego człowieka w szkole. Nie wiem czy Ania swoją śmiercią sprawiła, że problem stał się bardziej widoczny, czy wyczulona prasa węszy teraz bardziej i wyciąga wszystko, co dałoby się powiązać z tą sensacją. Nie wiem też, czy notabene moi rówieśnicy, wzorując się na Ani, uważają śmierć samobójczą za jedyne rozwiązanie ich problemów. Wiem jedno. Mamy problem. My – młodzi i wy – dorośli.

A co ty o tym sądzisz? Jak oceniasz czyn tych chłopców i to, co zrobiła Ania?

Czy twoim zdaniem ich zachowanie było skandaliczne, przerażające, etc., a ona zrobiła to, co „musiała” zrobić? Jeśli tak, to co powiesz na żart, który krąży ostatnio w polskich szkołach: „uczniowie chwytają dziewczyny, przyciskają (udając stosunek), a do wyrywających się mówią: a co, powiesisz się?”. * Czy trzeba to komentować? Nie mówię tu o wszystkich młodych ludziach. Szczególnie nie o tych, którzy się teraz denerwują, że generalizuję i że moim zdaniem młodzież jest zła i pochwala to, co się stało i nadal dzieje w polskich szkołach. Nie obwiniam was – rówieśników Ani – o tę tragedię. Oczywiście że jest gros młodych ludzi, którzy mają równo pod sufitem i nie przyszłoby im do głowy potraktowanie jakiejkolwiek żywej istoty w tak obrzydliwy sposób. Jest gros klas, które zachowałyby się inaczej i machinalnie wyprułyby po jakiegoś nauczyciela, który mógłby zainterweniować. I jest też pewnie trochę Ań, które pomyślałyby o innym rozwiązaniu tego problemu. No ale jakiś problem jednak jest, nawet, jeśli stwarza go tylko jeden procent młodzieży, która traktuje tę sprawę w sposób naturalny, a nawet żartobliwy. Co zrobić, aby sterroryzowani „słabsi” otrzymywali na czas dostateczną pomoc, która odwiodłaby ich od przyłączenia się do samobójczego łańcucha? Oczywiście nie muszę was przekonywać o tym, że ten problem trzeba rozwiązać, bo inaczej każdego tygodnia będziemy obserwowali statystyki sugerujące wzrost demoralizacji i liczby samobójstw popełnianych przez nastolatków.

Ale problemu nie rozwiążą przecież ci, których on z całą mocą dotyka. Jak powszechnie wiadomo od rozwiązywania problemów są dorośli. Szkoda tylko, że często biorą się za to ci, którzy mało się na rzeczy znają, a dużo idealizują. Nie za bardzo mam ochotę powielać artykułów na temat ministra Giertycha i jego programu „Zero tolerancji” przedstawionego notabene w Gdańsku, jakby tylko Gdańsk był mekką młodocianych oprawców i samobójczyń. Nie chcę mówić o planowanych zmianach prawnych, które mają być lada moment wprowadzone w celu przeciwdziałania kolejnym tragediom (m.in. godzina policyjna dla nieletniej młodzieży, która, idę o zakład, że tylko ją wzburzy i wywoła agresywny bunt, albo rygoryzm edukacyjno-prawny obowiązujący i uczniów, i nauczycieli) ani o niespotykanej umiejętności komplikowania prostych spraw i mnożeniu problemów przez naszego ministra. Ogólnie rzecz biorąc, to p. Giertych chce zapewne dobrze, tylko nie bardzo wie, gdzie tkwi przyczyna i tym samym nie widzę szans, aby udało mu się ten problem rozwiązać. Z drugiej jednak strony, jeśli uda mu się to źródło zła odnaleźć i zdefiniować, to i tak może się okazać, że jako minister edukacji, niewiele będzie mógł zdziałać.

Gdzie tkwi więc przyczyna takich właśnie zachowań? Moim zdaniem w rodzinie! I to nie jest żadne odkrycie, żadna nowość. Oczywiście, że wychowanie człowieka to proces bardzo złożony. Rozpoczyna się jednak w domu rodzinnym, a kontynuowane jest dalej przez szkołę, niestety często również przez „ulicę”, środowisko w którym żyjemy itd. Jednak początek wydaje się być priorytetowy. Wszelkie późniejsze niemoralne zachowania dzieci wynikają bezpośrednio z nieporadności wychowawczej rodziców. Tak mi się wydaje. Niektórzy z was zarzucą mi wymądrzanie się, jakbym pozjadałam wszystkie rozumy. Inni stwierdzą, że się mylę, że nie mam racji i że tak naprawdę niewiele wiem na temat wychowywania dzieci. Powiecie np., że takie przypadki zdarzają się również w cudownych, kochających się rodzinach. Nie wydaje mi się, żeby tak było. Mówiąc o problemie ludzi dorosłych, nie chciałabym zrzucać całej odpowiedzialności na nich. Nie powiedziałam wcale, że oni jedyni są winni temu, co wydarzyło się w Gdańsku i dzieje w innych miastach. Wina leży zapewne pośrodku i potencjalnie każdy człowiek powinien wziąć za to odpowiedzialność, ale boję się, że teraz to nikt jej nie weźmie na swoje barki, bo jest normalnie za ciężka.

* z felietonu Rafała A. Ziemkiewicza „Westchnienie pedagogiczne”, Newsweek Polska” nr 45/2006