Stoicyzm sposobem na życie?
Zapoczątkowany w III wieku p.n.e, istniejący przez całą starożytność, oddziałujący na myśl średniowieczną, a dziś odradzający się w zmienionej formie kierunek filozoficzny, którego modelem był człowiek żyjący w zgodzie z naturą, wyzbywający się uczuć, zwłaszcza skrajnych (zaburzają proces poznania) i kierujący się w życiu rozumem oraz doświadczeniem, wraca do łask. O czym mówię? Oczywiście o stoicyzmie, kierunku stworzonym przez Zenona z Kition, który rozwijało wielu innych filozofów, począwszy od Aristona z Chios i jego ucznia Zenona z Tarsu, przez Panajtiosa z Rodos i jego ucznia Lucjusza Anneusza Kornutusa, aż po Epikteta, Senekę Młodszego i Marka Aureliusza. Istotą filozofii Zenona było poznanie, a jej wyznawcy byli materialistami, którzy dążyli do osiągnięcia pełni wewnętrznego spokoju. Nie uznawali rzeczywistości duchowej ani emocjonalnej, za to uznawali prawa logiki i związki przyczynowo-skutkowe. Zauważali też cykliczność pewnych praw natury i również stąd czerpali wiedzę o otaczającym ich świecie. Dzisiaj nurt ten zdaje się odżywać jak feniks z popiołów, inspirując ludzi XXI wieku, którzy chcą żyć w zgodzie z naturą i samym sobą. Postanowiłem dowiedzieć się, dlaczego współcześni na nowo zainteresowali się tym nurtem, czy dzisiejsza „wersja” stoicyzmu różni się czymś od tej starożytnej i kto zostaje dziś najczęściej stoikiem?
Filozofia ta u zarania hołdowała pewnego rodzaju bierności i wycofaniu człowieka. Twórcy założyli, że żyjemy w jedynym, idealnym i bezbłędnym świecie, który dąży do określonego z góry celu i to od nas zależy, czy będziemy się bezsensownie przeciwstawiać, czy odpuścimy i damy działać metafizycznym siłom, które doprowadzą nas do celu. Bierność w działaniu nie zakładała jednak bierności w zdobywaniu wiedzy i doświadczenia, bo to właśnie one miały doprowadzić do zrozumienia porządku świata i pomóc w dopasowaniu siebie do jego kręgu. Kolejnym ważnym i charakterystycznym dla stoików aspektem była ich skromność. Jeśli już „dobrze” zrozumieli porządek świata, wiedzieli, że nigdy nie odegrają znaczącej roli w jego misji, więc nigdy się też nie wywyższali, nie uważali się za lepszych i nie umniejszali innym.
Wiele osób zarzucało stoikom brak wrażliwości na krzywdę, smutki czy nawet radości życia. Faktycznie, filozofia ta zakładała odcięcie emocjonalne od sytuacji, na które bezpośrednio nie mamy wpływu. Tak więc wszystkie sytuacje losowe, pech czy szczęście, nie były dla stoików niczym, z czym należało się jakoś wiązać emocjonalnie. Według nich, takie przywiązywanie się uzależnia od emocji, co nie sprzyja wewnętrznemu spokojowi i doskonaleniu. Stan ten stoicy nazywali emocjoholizmem.
Od tego okresu niewiele zmieniło się w życiu człowieka, a pewne czynniki mające wpływ na jego zdrowie psychiczne uległy nawet niepokojącemu wzmocnieniu. Doktor Tomasz Mazur, stoik, uważa, że dziś jest nawet o wiele gorzej niż przed setkami lat, bo „nie umiemy się już wyciszyć i zdystansować. Dochodzimy zazwyczaj do krytycznego punktu życia w wieku 40-50 lat, czasem wcześniej, 
a przy tym jesteśmy wypaleni i sfrustrowani.” Czy w takiej sytuacji może nam pomóc powrót do filozofii stoików? A jeśli tak, to czy współczesny stoicyzm, tak jak ten sprzed setek lat, charakteryzuje również bierność?
Otóż nie. Ten udoskonalony pogląd filozoficzny zakłada co prawda podobną wizję, w której jesteśmy tylko trybikami w maszynie świata, który dąży do nieuniknionego celu, ale dzisiejsi stoicy mają już świadomość swojej roli. Wiedzą, że mają jakąś misję do wypełnienia i w tym celu rozwijają się i kształcą. Jeśli chodzi o niewrażliwość, to w tym przypadku niewiele się zmieniło. Nadal charakteryzuje ich unikanie jakichkolwiek emocji, szczególnie w sytuacjach losowych, które od nich nie zależą. Jest jednak mała różnica. Dzisiejsi stoicy chcą osiągnąć szczęście, np. przez pojednanie się ze światem i uważają, że to jest w 100% zależne od nich. Nazywają to „apateją”. „Mylnie uważa się, że stoicy propagowali apatię, czyli stan obniżonej aktywności, braku zainteresowania i ograniczanie kontaktów z ludźmi. Apatia bywa objawem depresji, natomiast stoicka apateja łączy się zdecydowanie z aktywnym działaniem.” – wyjaśnia Łukasz Kielban, autor bloga czasgentelmenow.pl.
Stoicyzm to filozofia, która według mnie idealnie wpasowuje się w obecne czasy. W dobie ślepego podążania za nic nieznaczącymi aspektami życia, gdy przeciętny człowiek gubi się i traci sens życia i nie ma czasu podjąć jakichkolwiek długofalowych działań mentalnych, 
stoicyzm znów nabiera sensu (głównie dla tych ludzi, którzy szukają wewnętrznego spokoju, myślą o doskonalenia siebie i nie zamierzają odrzucać wszystkiego dookoła). To on pozwoli im zrozumieć sens życia i da im możliwość pogodzenia się z pewnymi sytuacjami, na które nie mają najmniejszego wpływu. Tomasz Mazur, stoik, który wprowadza chętnych w arkana tej filozofii, uważa, że stoicyzm zawsze pomagał ludziom. „Starożytny Rzym utrwalił swoją potęgę właśnie dzięki temu, że ludzie oparli sztukę życia na stoicyzmie. Przewagą filozofii nad innymi naukami jest to, że dostarcza ona zawsze pogłębionej refleksji, dialogu, spojrzenia w głąb siebie i na rzeczywistość z zupełnie innej perspektywy.” - mówił nie tak dawno temu w jednym z wywiadów. Zgadzam się z nim i podzielam pogląd, że stoicyzm faktycznie może pomóc współczesnym.
Jeśli i wy chcielibyście dołączyć do stoików, to możecie skontaktować się z takimi ludźmi jak dr Tomasz Mazur lub sięgnąć po literaturę, choćby książkę Piotra Stankiewicza „Sztuka życia według stoików”, która wstępnie przybliży wam tę filozofię. A tak swoją drogą jestem bardzo ciekaw, czy waszym zdaniem czerpanie dziś z filozofii stoików może pomóc nam w codziennym życiu, czy też raczej wprowadzi w nie niepotrzebny zamęt?
Grafika:
Komentarze [0]
Jeszcze nikt nie skomentował. Chcesz być pierwszy?
