Zabójcza mgła   

W uprzemysłowionym świecie XXI wieku problem zanieczyszczenia powietrza przez pyły, gazy i różne substancje chemiczne jest tajemnicą poliszynela. W Polsce nie mówiono o tym przez lata zbyt głośno, ale ostatniej zimy coś się jednak zmieniło. Stało się tak za sprawą publikacji indeksu jakości powietrza w Europie, według którego nasz kraj znalazł się na szarym końcu listy, a normy zanieczyszczenia powietrza w kilku polskich miastach zostały wielokrotnie przekroczone, zagrażając zdrowiu a nawet życiu mieszkańców.

Według definicji słownikowej „smog” to nienaturalne zjawisko atmosferyczne polegające na współwystępowaniu zanieczyszczenia powietrza wskutek działalności człowieka oraz niekorzystnych zjawisk naturalnych, czyli znacznego zamglenia i bezwietrznej pogody, które stwarzają dogodne warunki do kumulowania się zanieczyszczeń w powietrzu, szczególnie na terenach położonych w dolinach bądź w innych zagłębieniach terenu.

Charakterystyczne dla smogu jest to, że w lecie jest go mniej. Dzieje się tak dlatego, gdyż jego zawartość w powietrzu rośnie proporcjonalnie do wilgotności. W lecie mamy przede wszystkim do czynienia z tzw. smogiem fotochemicznym, który powstaje podczas silnego nasłonecznienia (procesom fotochemicznym ulegają wtedy tlenki azotu, węglowodory i inne składniki spalin). Najniższy poziom smogu w naszym kraju notuje się zazwyczaj przy bardzo niskim poziomie wilgotności powietrza i wietrze wiejącym z kierunku północno-wschodniego. Warto pamiętać, że najbardziej szkodliwe są najmniejsze pyły (PM 2,5 mikrometrów).

Bardzo istotny wpływ na powstawania smogu mają przestarzałe, opalane węglem lub innymi paliwami stałymi instalacje grzewcze w zakładach przemysłowe, ale i domowe kotłownie, w których ludzie spalają niestety nie tylko opał, ale i śmieci. Do wzrostu ilości zanieczyszczeń w powietrzu przyczyniają się także spaliny samochodowe.

Smog ma bardzo duży wpływ na nasze samopoczucie. Powoduje problemy z koncentracją, podrażnienia oczu, nosa i gardła, kaszel, katar, duszności, nadciśnienie, stany depresyjne, szkodzi wątrobie, nerkom, a także przyspiesza starzenie się skóry.

Polska jest obecnie zdecydowanie najbardziej zanieczyszczonym krajem Europy. W 33 polskich miastach poziom smogu przekroczył tej zimy granice dopuszczalnej normy. W państwach zachodnich naszego kontynentu sytuacja została już opanowana jakiś czas temu i tam odnotowuje się zaledwie kilka takich miast. Najbardziej zanieczyszczonym miastem w naszym kraju jest pod tym względem Żywiec, gdzie normy zostały w tym roku przekroczone aż sześciokrotnie, a oddychanie powietrzem porównywane jest tam do wypalenia paczki papierosów. Tuż za nim na czarnej liście znajdziemy Pszczynę, Rybnik i Wodzisław Śląski. Ale najbardziej przerażające jest chyba to, że według europejskiego raportu, sporządzonego dla państw UE, w dziesiątce najbardziej zanieczyszczonych miast Starego Kontynentu jest aż osiem z naszego kraju (Kraków zamyka pierwszą dziesiątkę).

Niestety, młodzi ludzie chyba niekoniecznie są świadomi tej sytuacji, choć ostatnio robi się naprawdę wiele, by uświadomić im skalę tego zagrożenia. Dr Tomasz Rożek zainicjował na przykład powstanie Ogólnopolskiej Kampanii Antysmogowej i w jej ramach przeprowadził proste doświadczenie, które każdy może wykonać we własnym domu, by naocznie przekonać się o poziomie zanieczyszczenia w swoim środowisku. Potrzebny jest jedynie odkurzacz i wacik kosmetyczny. Na koniec rury odkurzacza naklejamy taśmą kawałek zwilżonego wacika i włączamy odkurzacz. Po 10 minutach należy zdjąć wacik i od razu można sprawdzić, ile stałych cząstek się na nim osadziło. Daje to przekonujący obraz tego, co wdychamy do naszych płuc i powinno znacząco dać także do myślenia.

Uczniowie naszej szkoły, pod kierunkiem prof. Roberta Miczko, przeprowadzili właśnie takie doświadczenie, by ustalić poziom zanieczyszczenia powietrza w różnych częściach naszego miasta i w okolicznych miejscowościach. Opracowane wyniki zostały zaprezentowane nam na zajęciach przyrody, a także gimnazjalistom, którzy odwiedzili naszą szkołę podczas Dni Otwartych. Jak mogliśmy się przekonać, wzbudziły one wiele emocji, bo okazało się, że w różnych częściach naszego miasta i regionu poziom zanieczyszczenia powietrza znacząco się różni, a największy poziom natężenia smogu odnotowano w Tarnobrzegu na osiedlu Dzików.

Czy takie działania mogą przynieść efekt w postaci poprawy jakości powietrza? Wierzę, że w dłuższej perspektywie tak. Ludzie powinni mieć świadomość skali zagrożenia, a liczę, że młodzi ludzie wykażą więcej inicjatywy niż ich rodzice i zechcą to zmienić, bo na pewno nie będą chcieli żyć w takim środowisku. Nasz eksperyment świata raczej nie zmienił, ale skoro kropla drąży skałę, to może jednak warto było go przeprowadzić?

Aktualizowany Indeks Jakości Powietrza dla Tarnobrzega możesz też sprawdzać tutaj.

Grafika: własna oraz

• http://mountaintravelbike.com/...
• http://www.buggygym.pl/...