Odbanować rzeczywistość - coś o generacji nic   

Uzyskawszy “Zwał” Sławomira Shutego (błagam nie czytać “szutego” lecz “zhutego”, bo on to z Nowej Huty jest) w wyniku wymiany prezentowej z okazji Mikołajek przeszedł przeze mnie impuls, który poczułem 3 lata temu, kiedy to doszło do kontaktu prozy Wiktora Pielewina z moją nieskromną osobą. Dziwny, urozmaicony spazmatycznym śmiechem stan utrzymywał się u mnie po obu tych lekturach na tyle długo, że nie mogłem oprzeć się pokusie zakłócenia spokoju waszego ducha po raz kolejny (znaczy się publikacji artykułu niniejszego; bo bywam czasem samokrytyczny wobec siebie).

Obaj panowie – Pielewin i Shuty mają to do siebie, że nie uważają swojego otoczenia za ładne. W przypadku Pielewina działa to w obie strony, albowiem w styczniu 2002 roku rosyjska organizacja młodzieżowa „Idący razem”, popierająca Władimira Putina, ogłosiła listę pisarzy i książek „słusznych” i „niesłusznych”, a nazwisko Pielewina otwiera tę drugą. Shutego raczej nie ma sensu zapisywać na podobną listę, bo znany jest w raczej wąskich kręgach osób interesujących się kulturą (nie zmieni tego nawet zapraszanie go do programów telewizyjnych, artykuły w „Polityce” i „Paszport” tejże, Dunin-Wąsowicz i jego „Lampa i Iskra Boża” ani wydawanie książki w W.A.B.ie –komu się chce czytać?), z resztą ani Giertych ani Kaczyńscy (przepraszam za wątek polityczny) – jedyni politycy zdolni do takowej cenzury – posiadają do tego stopnia posuniętą rusofobie, że choćby zjednoczone siły podstarzałych kościelnych chórzystek odbyły manifestacyjną pielgrzymkę do Częstochowy to by nie wzruszyło ich antyrosyjskich sumień. Mimo wszystko nie będzie to artykuł o wtrącaniu młodych (no Pielewin może i ma te swoje lat 40, ale jego zaawansowana wiedza o grzybach i kokainie czyni go niesamowicie podobnym do współczesnego nastolatka) zdolnych twórców do więzień – to już raczej stary zwyczaj, teraz kompletnie bez sensu komu chce się czytać co?). Co do tego nieładnego otocznia… Zarówno Pielewin jak i Shuty mają na pieńku ze społeczeństwem, w którym przyszło im się znaleźć. Pielewin w swojej prozie ośmiesza tzw. „Nowych Rosjan” – kastę nowobogackich po części wywodzącą się ze starej zaśniedziałej nomenklatury radzieckiej, natomiast Shuty miecz pisarstwa swojego wykutego w żarze przepalonych serc nowohuckiej frustracji osiedlowej wyszczerbił wycinając brzydkie słowa na nieskończenie gładkiej powierzchni stosunków społecznych i przyjętych schematów kariery, zabawy, stylu bycia.

Piszę o tym nie bez powodu, bo większość ludzi, którzy twierdzą, że interesują się literaturą wymieniają te nazwiska tylko w kontekście walki czegoś przeciw czemuś. Absolutnie nie mam zamiaru pisać, że to nieistotne, ale takie postrzeganie twórczości tych panów okropnie zawęża punkt widzenia i całościowe objęcie wszystkich walorów, jakie można uchwycić w ich twórczości. U Pielewina występuje bardzo duże nagromadzenie filozoficznych wstawek, ładnie, nawet poetycko napisanych, a język, mimo iż raczej bez jakichś specjalnych fajerwerków daje bardzo miłe uczucie ciepła podobnego do herbaty z ciastkiem. Shuty z kolei to jego przeciwieństwo – rozgniatając skorupę języka mas żyjących w kalendarzu promocyjno-świątecznym pozwala uwolnić się oparom głupoty wyznawanej przez ten, nazwijmy to, kolektyw. Pachnie to brzydko i nie radziłbym nikomu o słabej tolerancji na wulgaryzmy i neologizmy wulgarne sięgania po „Zwał” ani żadne inne ujście artystyczne Shutego. Z jego „Batona” aż spływa gęsta wydzielina wulgarności trawiąca trywialność papki pseudomentalnej, jaką się żywi spora część naszego ludu. Miejscami jest to tak śmieszne, że aż ludzie typu robotnicy budowlani (wcale nie czuję się od nich lepszy… ale chyba sami przyznacie, że ciężko zainteresować przeciętnych ludzi pracujących fizycznie czymkolwiek artystycznym i do tego wcale nie ładnym) sięgają do tego z przyjemnością porównywalną do niezrozumienia z jakim spotyka się w ich oczach „Ha!art” .
Wracając do tej całej walki. Pisarze ci, stają się coraz bardziej znani dzięki temu, iż są kojarzeni z ruchem alterglobalistycznym klasyfikowanym jako wielki sprzeciw, a jak wiadomo wszelkie sprzeciwy wobec czegoś względnie niebezpiecznego są modne (zwolennikiem globalizacji proszę mnie nie nazywać, a przeczytać artykuł mój wcześniejszy o tej sprawie). Jak każdy trend jest to sprawa niebezpieczna, prowadząca do wielu wypaczeń („twórczość” C.K.O.D.), ale proszę nie brać tych dwóch panów za osoby nim się kierujące. Bo będę zły.

PS: Jakby ktokolwiek chciał posądzić mnie o koniunkturalizm (Shuty dostał w środę zeszłą Paszport Polityki) to bardzo fajnie, bo to znaczy, że się orientuje.