Czas na zmiany w szkolnictwie!   

W miarę zbliżania się wyborów parlamentarnych, słyszymy coraz więcej dyskusji i debat, które mają nas przekonać do konkretnego pomysłu na rządzenie Polską. Oglądając wystąpienia polityków, zaczynamy wchodzić w ich świat. Zastanawiamy się, jakie rozwiązanie byłoby lepsze w kwestiach polityki zagranicznej, służby zdrowia, gospodarki czy bezrobocia. Jednak gdy rozmawiam ze swoimi znajomymi, to dochodzę do wniosku, iż tak naprawdę, to tematem numerem jeden dla polskiej młodzieży jest kwestia edukacji.

Gdy zastanowiłem się nad tym tak trochę dłużej, to od razu nasunęło mi się kilka koncepcji zmian w naszym publicznym szkolnictwie, które moim zdaniem są po prostu konieczne. I właśnie tymi pomysłami chciałbym się teraz z Wami, Drodzy Czytelnicy, podzielić.

Rozważania dotyczące polskiej oświaty rozpocząłem od porównania aktualnego systemu do tego z przed reformy rządu Jerzego Buzka z 1999 roku. Po głębszej analizie wydaje mi się, że to właśnie ten poprzedni system był jednak bardziej efektywny. Dlaczego? Brak gimnazjum. W opinii wielu znanych mi osób (także nastolatków) placówka ta i dziś nie spełnia swojej roli, a 3 lata spędzone tam mogłyby być bezsprzecznie lepiej wykorzystane. Dobrym rozwiązaniem byłby zatem powrót do systemu 8 + 4 i to z kilku powodów. Po pierwsze rzadsze zmienianie szkoły, a co za tym idzie otoczenia (koledzy, nauczyciele itp.), nie byłoby takim stresem dla ucznia. Może nie widać tego na przykładzie małych miast, gdzie osoby z różnych szkół się zazwyczaj przyjaźnią, ale w większych miastach jest to dosyć uciążliwe. Kolejnym argumentem przemawiający za powrotem do przeszłości jest efektywność nauczania. Nauczyciele tak w podstawówce jak i w obecnych szkołach ponadgimnazjalnych mieliby po prostu więcej czasu na realizację programu. Wydaje się to bardzo istotne przede wszystkim w kontekście solidnego przygotowania uczniów do egzaminu maturalnego. Wielu licealistów dobrze wie, jak nauczyciele muszą się dziś sprężać, aby omówić wszystkie tematy, pokazać różne metody rozwiązywania danych zadań, a często również uzupełnić też braki z gimnazjum. Z własnego i cudzego doświadczenia wiem jednak, że często jest tak, iż to, co nie zostało zrealizowane w szkole, trzeba potem samemu nadrobić w domu. A to nigdy nie jest dobre.

Kolejną kwestią (istotną z punktu widzenia uczniów) jest także profil klasy, do której będą uczęszczać. O ile w podstawówce czy gimnazjum nie ma to aż tak wielkiego znaczenia (nastolatki nie mają zwykle sprecyzowanych pasji i nie mają z reguły pojęcia, co chcieliby w życiu robić), to w liceum – ze względu na egzamin maturalny – może okazać się czynnikiem decydującym. Patrząc na profile w różnych szkołach ponadgimnazjalnych w Polsce możemy dostrzec wiele podobieństw, ale też brak jedności i konsekwencji. Co szkoła to obyczaj – można by rzec, parafrazując stare przysłowie. Martwi też zbyt mała różnorodność klas specjalistycznych, które łączą przedmioty ścisłe z humanistycznymi (np. mat-hist, pol-biol). Choć może się to wydawać dziwne, osoby zamierzające studiować psychologię, prawo czy też inne kierunki łączące te dwie dziedziny (np. matematykę i chemię), muszą dziś nierzadko przygotowywać się do egzaminu z tego drugiego przedmiotu na własną rękę, bo nauczyciele raczej niechętnie patrzą na mat-fizowych historyków czy humanistycznych biologów. Myśl o profilowych problemach pochłonęła mnie to na tyle, że w końcu sam ułożyłem listę takich klas, które – moim zdaniem – mogłyby być przyjęte jako kanon.

W każdym liceum ogólnokształcącym w Polsce powinny istnieć te same profile klas. Wtedy nikt by już nie mówił, że jest na biol-chemie, więc ma gorzej, bo koleżanka w innej szkole jest na biol-chem-fizie. Każda klasa miałaby 3 przedmioty programowo rozszerzone, z tym że ten trzeci przedmiot byłby do wyboru z dwóch dostępnych na danym profilu (wyjątkiem klasa ogólna), w przeciwieństwie do pierwszych dwóch – obligatoryjnych. I tak, według mojej koncepcji mogłoby to wyglądać następująco:

1. Klasa A – HUMANISTYCZNO-DZIENNIKARSKA
Przedmioty rozszerzone:
A. Język polski
B. Wiedza o społeczeństwie
C. Informatyka lub Historia
dodatkowo warsztaty dziennikarskie, filozofia

2. Klasa B – PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNA
Przedmioty rozszerzone:
A. Język polski
B. Biologia
C. Geografia lub Wiedza o społeczeństwie
dodatkowo zajęcia z psychologii, pedagogiki i socjologii

3. Klasa C – PROPRAWNICZA
Przedmioty rozszerzone:
A. Historia
B. Wiedza o społeczeństwie
C. Matematyka lub Geografia
dodatkowo lekcje języka łacińskiego, elementy prawoznawstwa, filozofia

4. Klasa D – JĘZYKOWA
Przedmioty rozszerzone:
A. Drugi język obcy (Niemiecki, Francuski, Hiszpański, Rosyjski, Włoski)
B. Język polski
C. Język łaciński lub Język grecki

5. Klasa E – PROMEDYCZNA
Przedmioty rozszerzone:
A. Biologia
B. Chemia
C. Fizyka lub Informatyka
dodatkowo lekcje języka łacińskiego, anatomii i botaniki

6. Klasa F – EKONOMICZNA
Przedmioty rozszerzone:
A. Matematyka
B. Geografia
C. Informatyka lub Wiedza o społeczeństwie
dodatkowo elementy ekonomii, rachunkowość i finanse

7. Klasa G – POLITECHNICZNA
Przedmioty rozszerzone:
A. Matematyka
B. Fizyka
C. Informatyka lub Chemia
dodatkowo zajęcia z elektrotechniki, robotyki i elektromechaniki

8. Klasa H – INFORMATYCZNA
Przedmioty rozszerzone:
A. Matematyka
B. Informatyka
C. Fizyka lub Chemia
dodatkowo lekcje programowania, modelowanie 3D, język HTML, Webdesign

9. Klasa I – OGÓLNA
Przedmioty rozszerzone:
A. Język polski
B. Matematyka

Wielu z was zastanowił zapewne brak języka angielskiego we wszystkich zaproponowanych przeze mnie klasach. To jest bowiem kolejna moja propozycja. Moim zdaniem należałoby wprowadzić język angielski na poziomie rozszerzonym we wszystkich klasach (niezależnie od profilu). Oczywiście w żadnym wypadku nie musiałoby się to pokrywać z koniecznością zdawania tego przedmiotu na poziomie rozszerzonym na maturze. Wydaje mi się, iż obecnie uczniowie częściej narzekają na to, że nie mają języka na poziomie rozszerzonym, niż na to, że się go uczą, chociaż nie chcą. Świat jest coraz bardziej zunifikowany, a chcąc mieć kontakty z ludźmi mieszkającymi w różnych jego częściach, jesteśmy wręcz zobligowani do władania popularnym English’em.

Na koniec parę słów o przedmiotach. W tym miejscu chciałbym przedstawić kilka swoich pomysłów, które – jak przypuszczam - jednym z was przypadną do gustu, a innych być może trochę zszokują. Po pierwsze religia. Jej obecność w szkole jako przedmiotu jest moim zdaniem nie do końca przemyślana. Chociaż sam jestem osobą wierzącą, to jednak szanuję także tych, którzy uważają się za ateistów bądź też wyznają inną wiarę niż moja. W realiach polskiej szkoły są oni jednak nieco dyskryminowani i nie uważam by to słowo było w tym właśnie wypadku nadużyciem. Ci, którzy uważają inaczej, niech zastanowią się nad pytaniem: co przeciętna polska szkoła oferuje uczniom niewierzącym bądź też wyznającym religię inną niż rzymski katolicyzm? Moim zdaniem jedynie okienka i stracony czas, gdyż takie osoby muszą podczas takich zajęć siedzieć na korytarzu lub w bibliotece, bo przecież „nie ma nauczycieli od etyki”. Myślę więc, że najlepszym rozwiązaniem byłaby zmiana charakteru tego przedmiotu. Zamiast religii wprowadziłbym religioznawstwo (z elementami etyki w programie). Żadnych modlitw ani pouczania, jak powinniśmy żyć. Od tego jest Kościół i salki katechetyczne, gdzie mogą gromadzić się ci, którzy naprawdę chcą zmienić swoje życie duchowe i postępować zgodnie z wolą Bożą. W szkole natomiast uczniowie powinni uczyć się o zasadach funkcjonowania różnych religii – nie tylko tych w obrębie chrześcijaństwa, ale również islamu, judaizmu, buddyzmu czy hinduizmu. Nawet elementy wiedzy o szatanie w różnych religiach mogłyby przynieść pozytywne skutki. Niemniej jednak powinno chodzić o to, by ukazać uczniom religię jako fenomen życia społecznego, towarzyszący ludzkości praktycznie od zawsze. I wtedy nie ma znaczenia, w co ktoś wierzy, ba, czy w ogóle wierzy – ważne, że potrafi dogadywać się z ludźmi z różnych kręgów kulturowych.

Kolejną sprawą jest wychowanie fizyczne. Średnio podoba mi się system panujący obecnie – lekcje WF-u umieszczone pomiędzy innymi zajęciami, nerwowe przebieranie się na przerwach, żeby zdążyć na zbiórkę, a po lekcji szybkie gonienie na matematykę czy fizykę, mimo iż bolą nas mięśnie, jesteśmy zmęczeni i nierzadko spoceni. Czy to ma sens? Według mnie dużo lepszymi pomysłem byłoby wprowadzenie 3 czy 4 godzin wychowania fizycznego w soboty. Tak, właśnie w soboty, przy czym nie chodzi mi tu o standardowe zajęcia z wychowania fizycznego. Uczniowie mieliby bowiem do wyboru zajęcia spośród kilku dyscyplin sportowych (np. siłownia, pływanie, aerobik, piłka nożna, siatkówka, koszykówka), i na któreś z nich mieliby obowiązek uczęszczać. Każdy miałby swój własny dzienniczek, w którym prowadzący zajęcia odnotowywałby jego obecności i postępy oraz stawiał noty. Byłoby to chyba bardziej sprawiedliwe (każdy mógłby wybrać to, co lubi) i zachęciłoby młodzież do częstszego ruchu. Mógłby powstać nawet jakiś program pt. „Sobota – dzień sportu” – tak jak to jest dziś w niektórych krajach Europy Zachodniej, gdzie wolna od zajęć jest tylko niedziela, a sobota przeznaczona jest właśnie do wysiłku sportowego.

Jednym z ostatnich moich postulatów jest reorganizacja przedmiotów będących w programie szkół średnich. Mam tu na myśli przysłowiowe michałki, takie jak: wiedza o kulturze, podstawy przedsiębiorczości i przysposobienie obronne. Według powszechnej opinii licealistów (także mojej) ten pierwszy powinien całkowicie zniknąć z ogólniaków. Popularny WOK jest tak naprawdę nikomu niepotrzebny, a jeśli już, to mógłby on mieć rację bytu np. w liceach artystycznych, razem z historią muzyki czy historią sztuki. Co do PO to śmiało można by podzielić program tego przedmiotu na inne – część zawrzeć np. w biologii (m.in. pierwsza pomoc), a część w wiedzy o społeczeństwie (np. elementy wojskowości). PP powinno być powszechnie nauczane w okrojonej formie – jako dział WOS-u, w szerszej zaś jedynie w klasach o profilu ekonomicznym. Wtedy jednak materiał programowy byłby zawarty w przedmiotach dodatkowych, takich jak: elementy ekonomii, finanse i rachunkowość.

Kończąc mój felieton chciałbym uświadomić Wam, Drodzy Czytelnicy, że chociaż polski system oświaty jest pełen wad i na własnej skórze przekonujemy się jak wielką potrafi nam wyrządzić krzywdę, to jednak nie powinniśmy poprzestawać jedynie na narzekaniu i krytykowaniu. Powinniśmy proponować własne pomysły i podpowiadać decydentom, jak zmieniać to, co złe. Nie ukrywam, że chciałbym, aby mój artykuł był wstępem do jakiejś szerszej akcji mającej na celu kolejną reformę szkolnictwa – tym razem bardziej przemyślaną i zaakceptowaną przez młodzież. Oczywiście przedstawiłem jedynie swój punkt widzenia i liczę na kolejne, równie, a może jeszcze bardziej interesujące propozycje, a wszystko po to, by nasza edukacja była bardziej innowacyjna. Pamiętajmy, że to my tworzymy przyszłość i od nas będzie ona zależała.