Ty, który to czytasz, żegnaj się z nadzieją…   

Najedzony i podekscytowany, rozdarłem czerwony papier z nadrukami bałwanków, w jaki owinięty był prezent gwiazdkowy dla mnie pod choinką, a wtedy moim oczom ukazała się pstrokata obwoluta Inferno Dana Browna. Prezent zupełnie nietrafiony.

Widziałem ekranizacje dwóch starszych książek tego autora, z Tomem Hanksem w roli głównej, ale jakoś mnie nie porwały, nie sprawiły, że gorąco zapragnąłem zagłębić się w świat wykreowany w umyśle „najpopularniejszego obecnie pisarza na świecie”, bo takim mianem określił go wydawca na okładce. Mam jednak wrażenie, że ten, kto opracowywał dodatki do polskiego wydania, książki nawet nie przeczytał, bo załączone streszczenie fabuły ma niewielki związek z treścią, toteż i przedstawianie Browna jako mistrza pióra można włożyć między bajki. Choć popularności, wiążącej się w głównej mierze z reklamą zrobioną przez Kościół w okresie premiery pierwszej adaptacji, czyli Kodu da Vinci, odmówić mu nie można. Kiedy jednak tylko usłyszałem o najnowszej książce, omawianym Inferno, stwierdziłem, że Dan Brown wykorzystuje zdobytą wtedy popularność do zarobienia możliwie największych pieniędzy, zanim ludzie zorientują się, że w gruncie rzeczy pisze w kółko o tym samym. Teraz miałem okazję to sprawdzić.

Głównym bohaterem powieści jest wiecznie wpadający w tarapaty historyk, specjalista od ikonografii – Robert Langdon. Choć właściwie na to, że Brown wplątuje go w każdą niebezpieczną, wymyślną aferę, jaką sobie wykoncypuje, można przymknąć oko - stworzył postać, ma prawo umieszczać ją w swoich książkach. Tym razem profesor Langdon (któremu oczywiście towarzyszy piękna młoda kobieta) nie musi szukać potomków Jezusa Chrystusa lub bomby, która zniszczy Watykan. Właściwie nie pamięta, czego szuka. Ani dlaczego tego szuka. W pierwszym rozdziale budzi się w szpitalu, nie pamiętając wydarzeń z ostatnich dwóch dni. Szybko jednak orientuje się, że ponownie został wkręcony w jakąś grubszą aferę i zaczyna się szaleńczy wyścig z czasem.

O ile Kod da Vinci mógł być niczym płomyk świeżości, regularnie podsycany kontrowersyjną tematyką, to w przypadku Inferno nie ma o czymś takim mowy. To ten sam wyświechtany schemat z rozwiązywaniem kolejnych zagadek powiązanych z historią i dziełami sztuki, który nawet Disney wykorzystał podczas pisania scenariuszy do dwóch części Skarbu narodów (złośliwcy twierdzą, że Cage zagrał w nich główną rolę, bo Hanks sprzątnął mu sprzed nosa angaż w Kodzie…). A nawet nie! Wcześniej Langdon doszukiwał się wskazówek w dziełach renesansowych mistrzów, w Inferno natomiast Boska Komedia Dantego jest jedynie motywem przewodnim. Autorem intrygi i zostawiającym za sobą okruszki facetem jest szwarccharakter rodem z Bonda, mający plan na poprawę świata, który utrzymany jest mocno w stylu pomysłu Adriana Veidta z Watchmen Moore’a. W tym momencie Brown traci wszelką autentyczność i jeśli ktokolwiek wciąż wierzy w to, że Kod da Vinci oparty jest na faktach, to podziwiam jego naiwność.

Irytujące jest to, że autor nie może się zdecydować odnośnie omniscjencji Langdona w kwestii historii sztuki. W jednej scenie siada przed obrazem i po dziesięciu minutach notowania, kreślenia i robienia innych czarów wstaje z gotową odpowiedzią. W innej natomiast czyta wskazówkę, domyśla się o jakie miasto chodzi, ale dopiero na miejscu, widząc zabytek, do którego odnosiła się sekretna wiadomość, orientuje się, co miał na myśli autor. I to jest trochę tak, jakbyśmy załapali, że informacja dotyczy Smoka Wawelskiego, widząc go dopiero w Krakowie, gdy zieje ogniem. Rażąca niekonsekwencja.

Wielki zwrot akcji, mający miejsce jakieś sto stron przed końcem powieści, ma zatem głównie uświadomić czytelnikowi, że został sprytnie okłamany, że – cytując Jaskra – Rzeczy rzadką są takimi, jakimi wydają się być. A kobiety nigdy. Aczkolwiek… No było tylko takie „aha” i czytałem dalej. Dobry zwrot akcji powinien wywołać lawinę pytań, które jednak momentalnie dostają odpowiedzi w formie jakichś przesłanek, których wcześniej nie braliśmy pod uwagę, Brown po prostu robi nas w konia i jest zadowolony z tego, że nas okłamał. Gratuluję sprytu.

Opisy to mieszanka nędznej grafomanii i czegoś w rodzaju przewodników turystycznych po Florencji oraz innych odwiedzanych miastach. Żeby w pełni z tego skorzystać, trzeba by tam kiedyś być i podczas czytania jedynie przypominać sobie opisywane przez narratora muzea i kościoły. I tak niczego wartościowego nie zapamiętamy, choć ludzie podniecający się różnego rodzaju zboczeniami zapewne ucieszą się, czytając, iż w jednym z florenckich muzeów znajduje się rzeźba przedstawiająca Herkulesa i Diomedesa w zapaśniczym uścisku ze słynnym w świecie sztuki „chwytem za przyrodzenie”. To jedno z tych ubogaceń, których wolałbym uniknąć. Jeśli będę chciał kiedyś zapoznać się z własnego pokoju z renesansowymi włoskimi zabytkami, to odpalę drugą część Assassin’s Creed. Tam sobie przynajmniej po nich pobiegam. I taniej wychodzi.

Właściwie spodobał mi się tylko jeden fragment – rozmowa profesora Langdona z jego wydawcą. Mężczyzna ma żal do swojego klienta o przedłużające się pisanie kolejnej książki i stwierdza, że byłoby o wiele lepiej, gdyby napisał 50 twarzy ikonografii. Czyżby Dan Brown dawał znak, że czuje się okropnie, pisząc takie „dziadostwo”, żeby zadowolić masy? Albo raczej ja się tylko tak łudzę.

Książkę zdecydowanie odradzam, lepiej sięgnąć po Boską Komedię Dantego, która – jak podejrzewam – nie jest obecnie jakoś specjalnie popularna, co być może Brown chce swoją powieścią zmienić, gdyż tutaj co druga napotkana osoba jest pasjonatem twórczości tego florenckiego poety. Nic dziwnego, w końcu to arcydzieło literatury światowej.

Inferno jest jedynie próbą wyłudzenia kolejnych milionów dolarów od czytelników, a Dan Brown jest dryfującym na fali kontrowersji wyrobnikiem w stylu ekipy z rodzimej Fabryki Słów, u którego można co najwyżej docenić chęci i wysiłek niezbędny do zgromadzenia danych i ciekawostek o opisywanych zabytkach. Czyli płacimy czterdzieści pięć złotych za nędzną powieść sensacyjną wzbogaconą o przewodnik po kilku ważnych z punktu widzenia historyków sztuki miejscach. Świetnie.

Z dedykacją dla profesora Zbigniewa Ryby, któremu podobała się ww. powieść Dana Browna.
Z podziękowaniem dla Jezusa, bo gdyby nie Jego narodziny, nigdy bym tego nie przeczytał.

Grafika:

• http://relaxo.pl/...
• http://2.bp.blogspot.com/...